Alles dat je moet weten over een uitstrijkje, HPV en baarmoederhalskanker

Zodra je 30 jaar wordt krijg je in Nederland je eerste brief op de mat om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Niet zo lang geleden werd ik 30 en kreeg ook ik de uitnodiging. Ik was er vrij nuchter onder. Maar wat voelde als een routine check dat wel zou eindigen in een goed resultaat, eindigde in de plaats daarvan in een positieve test voor HPV en later ook voor ernstig afwijkende cellen (PAP3b). Mijn gynaecoloog vertelde mij dat slechts 2/3 van de vrouwen die worden uitgenodigd deelneemt. Iets dat ik schrijnend vind, gezien wat ik nu doormaak. Hoe eerder HPV of afwijkende cellen worden opgespeurd, hoe sneller er actie kan worden ondernomen en hoe groter de kans is op een goede afloop. Ook merkte ik dat er maar weinig wordt gesproken over HPV, de gevolgen hiervan en dat we hier eigenlijk maar weinig vanaf weten. Kortom, genoeg redenen voor mij om er een informatieve blog over te schrijven. In deze blog zet ik de belangrijkste informatie voor je op een rij omtrent het uitstrijkje, HPV en baarmoederhalskanker.

Wat is HPV
HPV staat voor Humaan Papilloma Virus. HPV is een virus dat erg besmettelijk is. Je kunt HPV oplopen door geslachtsgemeenschap, maar ook via aanrakingen bij het vrijen. Bijna iedereen die seks heeft (gehad), heeft wel eens een infectie gehad met HPV. Je merkt zelf niets als je besmet bent met HPV. In de meeste gevallen ruimt het lichaam dit virus ook zelf op. Er zijn veel verschillende types HPV. Slechts enkelen hiervan geven een verhoogde kans op baarmoederhalskanker, de zogeheten hoog-risico-HPV.

HPV en baarmoederhalskanker
Hoe kan HPV nu baarmoederhalskanker veroorzaken? Dat zit zo: door seks kan het HPV in de vagina en baarmoederhals komen. Het virus kan vervolgens in de cellen van het slijmvlies van de baarmoederhals gaan zitten. Bij de meeste vrouwen ruimt het afweersysteem HPV op. Als het afweersysteem HPV niet opruimt, kunnen er afwijkende cellen ontstaan. Dit heet dysplasie en kan het voorstadium van baarmoederhalskanker zijn. Zijn de cellen een beetje afwijkend? Dan kan het lichaam die cellen herkennen en zelf opruimen. Soms gebeurt dat niet. Dan gaan de cellen steeds meer afwijken van gezonde cellen. Zonder behandeling kunnen die afwijkende cellen dan veranderen in baarmoederhalskanker. Dat gebeurt meestal heel langzaam; dit proces kan wel 15 jaar duren. In de onderstaande afbeelding staat dit proces geillustreerd. Meestal merk je er zelf niets van dat er afwijkende cellen in je baarmoederhals zitten. En precies daarom is er het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.

Voor wie is het bevolkingsonderzoek
Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in Nederland richt zich op alle vrouwen tussen de 30 en 60 jaar oud. Je ontvangt hier de uitnodiging voor je eerste uitstrijkje op je dertigste. In sommige landen gebeurt dit al eerder; bij 25 jaar, of bij andere landen zelfs later; vanaf 35 jaar. In Nederland krijg je iedere 5 jaar een nieuwe oproep, in ons buurland Duitsland is dit maar liefst ieder jaar. Als je kijkt naar het verloop van een langdurige besmetting met het HPV virus betekent dit dus dat je 10-15 jaar na je eerste geslachtsgemeenschap al afwijkende cellen of zelfs baarmoederhalskanker met je mee kan dragen. Des te belangrijker om, zodra je die eerste brief op de mat hebt liggen, deel te nemen zodat je er tijdig bij bent.

Klachten van het HPV en baarmoederhalskanker
Zoals eerder ook beschreven merk je niets van een besmetting met HPV. Ook van (sterk) afwijkende cellen of het beginstadium van baarmoederhalskanker hebben veel vrouwen geen klachten. Klachten kunnen zijn:
– Vaginaal bloedverlies, juist als je niet ongesteld bent
– Bruine of donkere, zwart-rode afscheiding
– Contactbloeding: bloedverlies tijdens of na de seks
– Seks kan ook opeens gevoelig worden of pijnlijk zijn

Heb je vage klachten en twijfel je? Dan is het altijd raadzaam om contact op te nemen met je arts, ook al ben je jonger dan 30 jaar oud.

Hoe werkt een uitstrijkje
Zoals het bevolkingsonderzoek nu is ingericht wordt je in eerste instantie nog doorverwezen naar de huisarts voor het maken van een uitstrijkje. Twijfel je over je deelname, dan kun je nu ook een thuis-test-set aanvragen. Sommige praktijken verwijzen wegens Corona nu ook al naar de thuis-test, waaronder die van mij. In de toekomst zal de thuis-test de nieuwe standaard worden. Een voordeel van de thuistest is dat je deze thuis op je gemak kunt doen en je stuurt deze vervolgens per brievenbuspost op. De thuis-test is net zo nauwkeurig als het uitstrijkje bij de huisarts. Het enige verschil is wel dat de thuistest enkel uitslag geeft of het HPV virus wel of niet aanwezig is, waar het uitstrijkje van de huisarts ook verder onderzocht kan worden op afwijkende cellen. Let wel; voor 90% van de deelneemsters is dit prima aangezien zij toch te horen krijgen dat zij het virus niet dragen. Draag je het virus wel, dan zal je alsnog voor een uitstrijkje naar de huisarts moeten, maar dit gaat dus slechts om enkele deelneemsters. Zelf vond ik dit wel nadelig aangezien ik nu twee keer moest wachten op de uitslagen, wat toch spanning met zich meebrengt. Hoewel ik meer de uitzondering dan de regel ben want voor velen van jullie is dit niet nodig (zie het kopje Feiten, cijfers en statistieken hieronder).

Uitslagen: CIN… PAP… wat?
De uitslag van het bevolkingsonderzoek die zoekt naar het HPV virus geeft in eerste instantie aan of er wel of geen HPV aanwezig is. Is het virus wel aanwezig dan wordt er gekeken of er onrustige cellen aanwezig zijn, dit wordt uitgedrukt in een PAP score:
– PAP 1: er zijn geen afwijkende cellen gevonden.
– PAP 2: er zijn enkele afwijkende cellen gevonden, maar een aanvullend onderzoek bij de gynaecoloog is niet nodig. De cellen herstellen zich vanzelf. Wel wordt na zes maanden een nieuw uitstrijkje gemaakt.
– PAP 3a: er zijn cellen met een matig ernstige afwijking gevonden. U wordt doorverwezen naar de gynaecoloog voor extra onderzoek. Meestal is er geen of een eenvoudige behandeling nodig.
– PAP 3b: de cellen wijken net iets meer af dan bij een PAP 3a. Waarschijnlijk krijg je een eenvoudige behandeling.
– PAP 4: er zijn ernstig afwijkende cellen te zien. In 90% van de gevallen is een behandeling nodig.
– PAP 5: de cellen zijn zeer afwijkend. Soms alarmeert het uitstrijkje ten onrechte, maar soms is er ook sprake van baarmoederhalskanker. Een uitgebreide behandeling is dan noodzakelijk.

Zijn er afwijkende cellen gevonden en ga je naar de gyneacoloog voor verder onderzoek zal de arts waarschijnlijk een stukje weefsel wegnemen en voor de uitslag van dit onderzoek maakt men gebruik van de CIN-indeling. CIN is een afkorting van Cervicale Intra-epitheliale Neoplasie:

– Bij CIN 1 heeft het weefsel lichte afwijkingen, lichte dysplasie.
– Bij CIN 2 zijn de afwijkingen wat duidelijker, matige dysplasie.
– Bij CIN 3 zijn er sterkere afwijkingen van de opbouw van het weefsel en is sprake van een voorstadium van baarmoederhalskanker, of ook wel sterke dysplasie.

Feiten, cijfers en statistieken
Na wat research blijkt dat in Nederland slechts gemiddeld 56% van de vrouwen die zijn uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker deelneemt. Kortom, dit is zelfs nog minder dan mijn gynaecoloog dacht. In 2019 werd bij 10% van alle deelneemsters HPV aangetroffen. Van die 10% kreeg 7% te horen dat er geen afwijkende cellen zijn en de overige 3% dat er wel afwijkende cellen zijn gevonden. Bij afwijkende cellen zal je ten alle tijden worden doorgestuurd naar de gynaecoloog voor verder onderzoek.  Andere feiten omtrent HPV en baarmoederhalskanker zijn:

– Ruim de helft van het aantal gevallen van baarmoederhalskanker doet zich voor bij vrouwen die niet of onregelmatig meedoen aan het onderzoek 
– Indien je zwanger bent of net bent geweest is het niet mogelijk om een uitstrijkje te doen. Een half jaar na je bevalling is dit weer mogelijk.
– De verandering van gezonde baarmoederhals tot (mogelijk) baarmoederhalskanker duurt meestal minimaal 15 jaar
– Van de 100 vrouwen die zijn besmet met HPV krijgt hooguit 1 vrouw baarmoederhalskanker.
– Er bestaan wel 100 soorten HPV. Van die 100 soorten kunnen er ongeveer 12 baarmoederhalskanker geven.
– 70% van de baarmoederhalskankers wordt veroorzaakt door 2 soorten HPV. Die noemen we HPV 16 en HPV 18.
– Baarmoederhalskanker komt vooral voor bij vrouwen tussen 35 en 55 jaar. Het is een ernstige ziekte waar je aan kunt overlijden.
– Elk jaar krijgen in Nederland ongeveer 700 vrouwen baarmoederhalskanker.
– Per jaar overlijden hieraan 200 tot 250 vrouwen.
– Vrouwen die zijn ingeënt tegen HPV hebben 75% minder kans om baarmoederhalskanker te ontwikkelen.
– De HPV vaccinatie is sinds 2009 onderdeel van het rijksvaccinatieprogramma voor meisjes.
– Vanaf 2022 worden ook jongetjes uitgenodigd voor de HPV vaccinatie.

Kortom, als jij en ik in een kamer zitten met nog 98 andere vrouwen, zullen totaal 10 van ons horen dat we HPV bij ons dragen. Dat hoeft nog niet eens zo erg te zijn; 7 daarvan horen gelukkig dat zij geen afwijkende cellen hebben en grote kans dat het lichaam het virus vanzelf opruimt. Maar 3 van ons horen dat er wel afwijkende cellen zijn en dat er verder onderzoek nodig is bij de gynaecoloog. En daar ben ik er dus een van. Met een PAP3b en CIN3 uitslag, een voorstadium van baarmoederhalskanker, ziet het ernaar uit dat ik er op tijd bij ben. Op tijd om dit te behandelen. En dat had in de komende jaren zomaar anders kunnen zijn. Ik kan je niet vaak genoeg zeggen, dat hoewel het onderzoek niet echt prettig is, het alle ellende die je wordt bespaard in de toekomst, dubbel en dwars waard is!

Liefs XOXO Mandy